ئۇيغۇرلار دۇچ كېلىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق نۆۋەتتە خەلقئارادا بارغانسېرى كۆپ ساھەنىڭ ئەيىبلىشى ۋە تەنقىدىگە ئۇچراش بىلەن بىرگە ئۇيغۇرلارغا بولغان ھېسداشلىق ۋە قوللاش چۇقانلىرىمۇ بارغانسېرى زور سالماققا ئىگە بولۇشقا باشلىدى. ئامېرىكادىكى ئەڭ داڭلىق ئالىي مەكتەپلەرنىڭ بىرى بولغان كولومبىيە ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئۆتكەن ھەپتە چاقىرىلغان
بېيجىڭدىكى مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئىقتىساد پەنلىرى دوتسېنتى ئىلھام توختى، چەت ئەل تاراتقۇلىرى ۋە ئۆزى قۇرغان «ئۇيغۇر بىز» تورىدا ئۇيغۇرلارنىڭ خىتايدىكى قانۇنىي ھەقلىرىنى ئاشكارا تەلەپ قىلغانلىقى ئۈچۈن، 2014-يىلى 23-سېنتەبىر كۈنى مۇددەتسىز قاماققا ھۆكۈم قىلىنغان ئىدى. گەرچە خىتاي دائىرىلىرى ئىلھام توختىنى «بۆلگۈنچىلىك
خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلارنى كەڭ كۆلەملىك تۇتقۇن قىلىپ لاگېرلارغا قامىغان بىر ۋاقىتتا، ئاتا-ئانىلىرى تۇتقۇن قىلىنغانلىقتىن يېتىم قالغان بالىلارنىمۇ «پەرىشتىلەر باغچىسى»، «ياتاقلىق مەكتەپ» دېگەندەك بالىلار لاگېرلىرىغا ئورۇنلاشتۇرغانلىقى ۋە ئۇلارغا مېڭە يۇيۇش تەربىيەسى ئېلىپ بېرىۋاتقانلىقى سىر ئەمەس. دوكتۇر ئادرىيان زېنىز قاتارلىق مۇتەخەسسىسلەرنىڭ يېقىندا
ئامېرىكادىكى «ئۇيغۇر ھەرىكىتى» تەشكىلاتىنىڭ باشلىقى روشەن ئابباس خانىم ئامېرىكا جورجى توۋن ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ «خەلقئارا مەسىلىلەر» ژورنىلىدا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقى ھەققىدە بىر پارچە ماقالە ئېلان قىلدى. ماقالىدە بۇ قىرغىنچىلىق خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر بالىلىرىغا قاراتقان سىياسەتلىرى ئارقىلىق يورۇتۇپ بېرىلگەن. ئۇنىڭدا
دېموكراتىيە ۋە ئىنسانىي باراۋەرلىك تېمىسى يىللاردىن بۇيان دۇنيا مىقياسىدىكى ئورتاق شوئارلاردىن بولۇپ كەلگەن بولسىمۇ، بۇ ھەقتىكى دەپسەندىچىلىك يەنىلا ئىزچىل داۋام قىلىپ كېلىۋاتقانلىقى مەلۇم. 1959-يىلى ئامېرىكا پرېزىدېنتى ئايسېنخوۋېر تۇنجى قېتىم «ئەسىر مىللەتلەر خىتابنامىسى» نى ئېلان قىلغاندىن بۇيان ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ئىزچىل ھەرقايسى
يىللاردىن بۇيان دېموكراتىيە غايىسى دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى ئىنسانلارنىڭ ئورتاق ئارزۇلىرىنىڭ بىرى بولۇپ كەلگەن بولسىمۇ ئەمما بۇنىڭغا توسقۇن بولغۇچى كۆپلىگەن ئامىللارنىڭ ئوتتۇرىغا چىقىشى ھەمدە قىسمەن جايلاردا دېموكراتىيەنىڭ ئورنىنى دىكتاتورىلىقنىڭ ئىگىلىشى ئىزچىل دۇنيا جامائىتىنىڭ دىققەت-نەزىرىدە بولۇپ كەلگەن ھادىسىلەرنىڭ بىرى بولۇپ قېلىۋاتقانلىقى مەلۇم.
تونۇلغان فولكلور تەتقىقاتچىسى راھىلە داۋۇت خانىم ئۇيغۇر فولكلور ساھەسىدىكى 20 نەچچە يىللىق تىرىشچانلىقى نەتىجىسىدە نوپۇزلۇق بىر تەتقىقاتچىغا ئايلانغان ئىدى. ئۇ خىتايدىكى كۆپلىگەن فولكلور ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنلىرىغىلا ئەمەس، بەلكى يەنە ئامېرىكا، ياپونىيە ۋە ياۋروپادىكى نۇرغۇن دۆلەتلەردە ئېچىلغان ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنلىرىغىغا قاتنىشىپ،
خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا تۈركىيە پارلامېنتىدىكى ھۆكۈمەتنى قوللاۋاتقان ئۆكتىچى پارتىيەلەردىن «بۈيۈك بىرلىك پارتىيەسى» نىڭ رەئىسى مۇستافا دەستىچى ئەپەندى دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى باش تەپتىشى ئابدۇلھېكىم ئىدرىس، ئۇيغۇر ھەرىكىتى تەشكىلاتى رەئىسى روشەن ئابباس خانىم ۋە ئۇيغۇر ئاكادېمىيەسى ۋەخپىسى مۇئاۋىن رەئىسى ئابدۇلخەمىت قاراخان ئەپەندىلەرنى
ئۇيغۇر فولكلورى تەتقىقاتى ساھەسىدە خەلقئارالىق شان-شەرەپكە ئىگە بولغان ۋە 2017-يىلىنىڭ ئاخىرى ئىز-دېرىكى غايىب بولغاندىن كېيىن خەلقئارا جامائەتنىڭ تېخىمۇ دىققەت-ئېتىبارىنى قوزغىغان پروفېسسور راھىلە داۋۇت ھەققىدە 4 يىلدىن بۇيان خىتاي دائىرىلىرى تەرىپىدىن ھېچقانداق ئۇچۇر بېرىلمەي كەلگەن ئىدى. مۇخبىرىمىزنىڭ ئۆتكەن ھەپتە شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىغا
ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ئانتونىي بلىنكېن ۋە كېڭەش پالاتاسى ئەزاسى ماركو رۇبىيو خىتاي تۈرمىسىدىكى ئۇيغۇر دوختۇر گۈلشەن ئابباسنىڭ تۇغۇلغان كۈنى مۇناسىۋىتى بىلەن ئېلان قىلغان تۋىتتېر ئۇچۇرىدا، ئۇنىڭ ئائىلىسى بىلەن جەم بولۇشى كېرەكلىكىنى بىلدۈردى. ئانتونىي بلىنكېن 12-ئىيۇندىكى تۋىتتېر ئۇچۇرىدا مۇنداق دېدى:
ئىسمىڭىزنى بىزنىڭ خەت ساندۇقىمىزغا قوشۇڭ ، شۇنداق بولغاندا بىز پات ئارىدا يۈز بېرىدىغان ئىشلار ، ئالاھىدە قوزغاتقۇچ ، يېڭى تەشەببۇسلار ۋە باشقىلار ھەققىدە داۋاملىق خەۋەردار بولالايمىز.
ئۇيغۇر ھەرىكىتى شەرقىي تۈركىستاندىكى ئۇيغۇر ۋە باشقا تۈركىي خەلقلەرنىڭ كىشىلىك ھوقۇقى ۋە دېموكراتىك ئەركىنلىكىنى ئىلگىرى سۈرۈش ۋە تەشەببۇس قىلىش ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ (خىتايدا «شىنجاڭ» دېيىلىدۇ)
