(Anam bana dikiverdi bir çimen Doppa
Öyle nefis, öyle güzel, pek iyi Doppa
Yakıştığına meftun olup anam gülüyor
Can anamın ellerini öpesim geliyor.
Yeni dönem Uygur Şairlerinden Muhtar Buğra, çocuklara yönelik yazdığı şiirlerde böyle anlatıyordu Doğu Türkistan halkının sembollerinden ‘doppayı’. Bugün Çin Komünist Partisi’nin Müslüman Uygur Türklerine yönelik uyguladığı baskı nedeniyle çocuklarına Doppa dikecek annelerin yüz binlercesi toplama kamplarında kendi kültürlerini unutsunlar diye işkencelere maruz kalıyor. Uygur gençliği de her yıl 5 Mayıs’ı Doppa Kültür Festivali olarak kutlayarak hem kültürlerine sahip çıkıyor hem de dünyaya Doğu Türkistan davasına olan bağlılıklarını anlatıyor.
250’den fazla çeşidi bulunan Doppa, yüksek olmayan koni şeklinde tepe ve kenardan meydana geliyor. Doppalar dört köşeli ve yuvarlak olmak üzere iki ana türe ayrılıyor. Doppanın dikilmesi gerçekten bir el sanatı örneği. Uygur halkının gelenekleri, beğenisini ve zevkleri işlenmiştir doppaya ve onu yapanların ustalığını gösterir her bir nakışı. Topluluklar birbirini Doppa gibi baş giyimlerinin kenarlarına ve üstlerine nakşedilen motiflerden de ayırt edilebilir. Aynı zamanda giyenlerin, kadın, erkek, yaşlı ve çocuk olmasına göre de çeşitlere ayrılmış durumda. Dört kenarlı doppaların bir özelliği de katlanabilmesi ve rahatlıkla cepte taşınabilmesi. Doppa aynı zamanda kavramsal olarak ‘bizim grubumuz var’ anlamına da geliyor.
Komünist Çin Partisi’nin zulümleri süresince doppanın da Uygur halkının aklındaki ve gönlündeki anlamı ve önemi daha artırıyor. Bugün Doppa, Doğu Türkistan’ın bağımsızlığının, kültürünün ve geleneklerinin görünür sembollerinden biri. 5 Temmuz 2009’da meydana gelen olaylardan sonra Uygur gençleri, Doğu Türkistan’ın birlik ve beraberliğini aynı zamanda diğer toplumlarla aralarında ilişkileri geliştirme düşüncesinden yola çıkarak, 2010 yılından itibaren her yıl 5 Mayıs’ta Doppa Bayramını kutlamaya başladı ve bu daha sonra Ulusal bir festival olarak kabul edildi. O yıl bayram ilan edildikten sonra, Çin devlet kanalları da bunu teşvik eden yayınlar yapıyordu. Hatta Devlet Başkanı Xi Jinping’in Doğu Türkistan’a yaptığı ziyarette ona da Doppa giydiriliyordu.
Ancak Doppa Bayramının kutlanmasındaki süreçler de Uygur Halkının Çin zulmünde yaşadığı kaderle örtüşüyor. İlk başta Çin hükümeti sesini çıkarmasa da zaman içerisinde tam tersine hareket ediyor artık. Özellikle Doğu Türkistan halkına yönelik baskılar arttıkça doppanın kamuoyunda görünürlüğü yavaş yavaş kaldırılmak isteniyor. Uygurların kültürlerini yok etmek isteyen Komünist Parti için Doppa da artık ‘aşırılığın’ sembollerinden biri olarak görülüyor. Bu nedenle Pekin Yönetimi, okullarda, kamu ve resmi dairelerde Doppa giyilmesini yasaklamış durumda. Bu nedenle 2013 yılında Urumçi’de lise eğitimi gören 23 öğrenci okuldan uzaklaştırma cezası aldığı bilgisi raporlarda yer alıyor. Uygur İnsan Hakları Projesi’nin çalışmasında da öğrencilerden birinin ifadelerine yer veriliyor. Öğrenci festivalden bir gün önce öğretmelerinin sınıfa gelerek, Doppa Bayramı nedeniyle Doppa giyilmesinin yasak olduğunu söylemişti. Öğretmen, “Eğer giyecek olursanız okuldan anında uzaklaştırılacaksınız. Aynı zamanda güvenlik birimleri de sizleri takip edecektir. Eğer okul zamanı güvende kalmak istiyorsanız sakın giymeyin” diyordu. Bu baskının gerekçesini de şöyle açıklıyordu Uygur genç, “Çünkü onlar bizim kimliğimizi hatırlamamızı istemiyorlar. Bize ait ne varsa hepsini yok etmek istiyorlar.” Doppa Bayramını, öğrencilerin yaz döneminde aileleri ile birlikte vakit geçirirken aynı zamanda diğer topluluk mensupları ile de görüşme, anlaşma ve diyalog kurması gereken bir dönem olarak niteleyen akademisyen İlham Tohti o günü ‘Ulusal Uzlaşma Günü’ ilan etmişti. Ancak İlham Tohti, festivalin kutlanmaya başlamasından bir yıl sonra tutuklanarak hapse atıldı.
Çin Hükümeti’nin bütün baskılarına rağmen Doğu Türkistan’ın bağımsızlık mücadelesi ve Uygur halklarının savunulmasının sembolü olarak 5 Mayıs Doppa günü kutlanmaya devam ediyor. Bu bayram özellikle hem diasporadaki Uygurların hem de diğer ülkelere ve toplumlara mensup kişilerin insan hakları mücadelesine destek vermesi için önemli bir fırsat teşkil ediyor.
Uygur Hareketi – Campaign For Uyghurs Direktörü Rushan Abbas da Doppa Bayramını kutlamanın Uygur Türkleri olarak önemine dikkat çekiyor. Abbas, doppanın sadece bir kıyafet değil aynı zamanda Uygur kültür ve kimliğinin parçası olduğunu söyleyerek, “Önemli bir süreçten geçtiğimiz bu günlerde, Çin hükümetinin Uygur kültürünü yok etme ve onlara karşı soykırım planları uygularken Doppa, Uygur halkının nesiller boyu devam eden kimliğinin devam ettirilmesinin anahtar sembollerinden biri olmuştur.” açıklamasını yapıyor. Rushan Abbas, Uygur halkının tam bağımsızlığını kazanması amacı yolunda özellikle Uygur diasporasının kültürel ve ulusal kimliğine sahip çıkma ve dünyaya Doğu Türkistan’da yaşananların anlatılması konusunda Doppa Festivalinin bir fırsat olarak görülmesi gerektiğini vurguluyor.
