ئۇيغۇرلار كىملەر؟
CCP تاجاۋۇز قىلىش ۋاقتى
1759 – مانجۇ تاجاۋۇزچىلىقى
شەرقىي تۈركىستاندىكى مۇستەقىل ئۇيغۇر پادىشاھلىقى – سەييىت پادىشاھلىقى ، يەنى ياركەنت پادىشاھلىقى دەپمۇ ئاتىلىدۇ – 1759-يىلى جۇڭگونىڭ مانجۇ ھۆكۈمرانلىرى تەرىپىدىن تاجاۋۇز قىلىپ ، شەرقىي تۈركىستاننى ئىمپېرىيىسىگە قوشۇۋالغان. مانجۇلار 1759-يىلدىن 1862-يىلغىچە شەرقىي تۈركىستاننى ھەربىي مۇستەملىكە قىلىپ باشقۇرغان. بۇ مەزگىلدە ئۇيغۇر ۋە شەرقىي تۈركىستاندىكى باشقا خەلقلەر ئۆز زېمىنىدىكى چەتئەل ھۆكۈمرانلىقىغا باتۇرلۇق بىلەن قارشى تۇرغان. ئۇلار مۇستەقىللىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مەقسىتىدە مانجۇ ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى 42 قېتىم ئىسيان كۆتۈردى. مانجۇ ئاخىرى 1864-يىلى قوغلاپ چىقىرىلىپ ، ئۇيغۇرلار يېتشاھار دۆلىتىنى قۇردى. قانداقلا بولمىسۇن ، مۇستەقىللىق قىسقا مۇددەت داۋاملاشتى ، مانجۇس 1876-يىلى يەنە شەرقىي تۈركىستانغا بېسىپ كىردى. سەككىز يىل داۋاملاشقان قانلىق ئۇرۇشتىن كېيىن ، مانجۇ ئىمپېرىيىسى شەرقىي تۈركىستاننى ئۆز تېررىتورىيەسىگە رەسمىي قوشۇۋېلىپ ، ئۇنىڭغا «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى» («يېڭى تېررىتورىيە» مەنىسىنى بىلدۈرىدۇ) دەپ ئىسىم قويدى. ) 1884-يىلى 18-نويابىر.1911 – شەرقىي تۈركىستاندىكى جۇڭگو قائىدىسى
1911-يىلى جۇڭگو مىللەتچىلىرى مانجۇ ئىمپېرىيىسىنى ئاغدۇرۇپ تاشلىغاندىن كېيىن ، شەرقىي تۈركىستان مانجۇ ئىمپېرىيىسىنىڭ كېيىنكى يىللىرىدا ئۆلكە باشقۇرۇشىغا ھۆكۈمرانلىق قىلغان جۇڭگو مىللىتى سەركەردىلىرىنىڭ ھۆكۈمرانلىقىغا ئۆتتى. بۇ مەزگىلدە جۇڭگو مەركىزى ھۆكۈمىتى شەرقىي تۈركىستاننى كونترول قىلالمىدى. چەتئەللەرنىڭ ھۆكۈمرانلىقىدىن قۇتۇلماقچى بولغان ئۇيغۇرلار جۇڭگونىڭ ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى نۇرغۇن قوزغىلاڭ كۆتۈردى. ئىككى قېتىم (1933-يىلى ۋە 1944-يىلى) مۇستەقىل شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى (ETR) قۇرۇشتا مۇۋەپپەقىيەت قازاندى. قانداقلا بولمىسۇن ، بۇ مۇستەقىل جۇمھۇرىيەتلەر سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ھەربىي ئارىلىشىشى ۋە سىياسى سۇيىقەستى بىلەن ئاغدۇرۇلدى.1949 – شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ قۇرۇلۇشى
1949-يىلى ئۆكتەبىردە ، خەلق ئازادلىق ئارمىيىسى (ئازادلىق ئارمىيە) ئەسكەرلىرى شەرقىي تۈركىستانغا يۈرۈش قىلىپ ، شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتىنى ئۈنۈملۈك ئاخىرلاشتۇردى. جۇڭگو كوممۇنىستلىرى شەرقىي تۈركىستان زېمىنىدا شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنى قۇردى. خىتاي كوممۇنىستلىرىنىڭ شەرقىي تۈركىستاندا ھۆكۈمرانلىق قىلىشى ئۇيغۇرلار ۋە شەرقىي تۈركىستان تارىخىدىكى ئەڭ قاراڭغۇ باب دەپ قاراشقا بولىدۇ. ھازىرقى شارائىتتا ، ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ مەۋجۇتلۇقى تەھدىتكە دۇچ كەلمەكتە. خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ كىملىكى ۋە مەۋجۇتلۇقىغا قارشى ئېلىپ بېرىلغان بارلىق رەھىمسىز ۋە بۇزغۇنچىلىق ھەرىكەتلىرىگە قارىماي ، ئۇيغۇرلار ۋە شەرقىي تۈركىستاندىكى باشقا يەرلىك خەلقلەر جۇڭگونىڭ بويسۇندۇرۇلۇشىنى رەت قىلىپ ، جۇڭگونىڭ ئىشغالىيىتىگە قارشى تۇرۇش مەشئىلىنى ئەجدادلىرى تاپشۇرغان. .11-سېنتەبىر – «تېرورلۇققا قارشى تۇرۇش ئۇرۇشى»
مايۈن 1949-يىلى شەرقىي تۈركىستاننى ئىشغال قىلغاندىن بۇيان ، ھۆكۈمەت توختىماي ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە دىنىنى يوقىتىشقا ئۇرۇندى. ئۇيغۇرلار «مىللەتچىلەر» ، «ئىنقىلابچىلارغا قارشى تۇرۇش» ۋە «بۆلگۈنچىلەر» دېگەن بەلگە ئاستىدا زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان. 9-11 پاجىئەدىن كېيىن ، كوممۇنىست دائىرىلىرى بۇ تىرىشچانلىقنى «تېرورلۇققا قارشى تۇرۇش ئۇرۇشى» دەپ ئۆزگەرتتى. بۈگۈن شەرقىي تۈركىستان خەلقى شى جىنپىڭنىڭ ئىمزا قويۇش تۈرى «بىر بەلۋاغ ، بىر يول» تەشەببۇسىنىڭ قۇربانىغا ئايلاندى. پۈتكۈل رايون ماركىلىق. جازا مەدەنىيەت ۋە كوللىكتىپ. ئۈچ مىليوندىن ئارتۇق ئادەم ئەيىبلەنمەي ياكى يالغان ۋە قانۇنسىز ئەيىبلەش بىلەن تۇتۇپ تۇرۇلدى. ناھىيە ، رايون ۋە مەھەللە نورمىلارنى تولدۇرماقتا. جۇڭگو بارلىق سىياسىي قارشىلىقنى «ئىسلام تېرورلۇق» دەپ سۈپەتلىدى ، ھەمدە بۇ باھانە بىلەن DNA توپلاش ، ھەممە يەرنى قاپلىغان كامېرا ، يۈز تونۇش يۇمشاق دېتالى & amp; ماشىنىلاردىكى GPS ئىز قوغلاش ئۈسكۈنىسى.نۆۋەتتىكى ئەھۋال
مايۈن 1949-يىلى شەرقىي تۈركىستاننى ئىشغال قىلغاندىن بۇيان ، ھۆكۈمەت توختىماي ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە دىنىنى يوقىتىشقا ئۇرۇندى. ئۇيغۇرلار «مىللەتچىلەر» ، «ئىنقىلابچىلارغا قارشى تۇرۇش» ۋە «بۆلگۈنچىلەر» دېگەن بەلگە ئاستىدا زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان. 9-11 پاجىئەدىن كېيىن ، كوممۇنىست دائىرىلىرى بۇ تىرىشچانلىقنى «تېرورلۇققا قارشى تۇرۇش ئۇرۇشى» دەپ ئۆزگەرتتى. بۈگۈن شەرقىي تۈركىستان خەلقى شى جىنپىڭنىڭ ئىمزا قويۇش تۈرى «بىر بەلۋاغ ، بىر يول» تەشەببۇسىنىڭ قۇربانىغا ئايلاندى. پۈتكۈل رايون ماركىلىق. جازا مەدەنىيەت ۋە كوللىكتىپ. ئۈچ مىليوندىن ئارتۇق ئادەم ئەيىبلەنمەي ياكى يالغان ۋە قانۇنسىز ئەيىبلەش بىلەن تۇتۇپ تۇرۇلدى. ناھىيە ، رايون ۋە مەھەللە نورمىلارنى تولدۇرماقتا. جۇڭگو بارلىق سىياسىي قارشىلىقنى «ئىسلام تېرورلۇق» دەپ سۈپەتلىدى ، ھەمدە بۇ باھانە بىلەن DNA توپلاش ، ھەممە يەرنى قاپلىغان كامېرا ، يۈز تونۇش يۇمشاق دېتالى & amp; ماشىنىلاردىكى GPS ئىز قوغلاش ئۈسكۈنىسى.
ئۇيغۇرلارغا سەپەرۋەرلىك پائالىيىتىدىكى رۇشان ئابباس مۇنداق دېدى:
2017-يىلى 4-ئايدىن باشلاپ ، مىليونلىغان ئۇيغۇرلار جۇڭگو دائىرىلىرى تەرىپىدىن يىغىۋېلىنىپ ، زامانىۋى چوڭ جازا لاگېرلىرىغا ئەۋەتىلدى. تۇتۇپ تۇرۇش مەركەزلىرىدە پارتىيە سېكرېتارى چېن كۇئانگونىڭ سۆزىنى نەقىل كەلتۈرۈپ ، لاگېرلارنىڭ «مەكتەپكە ئوخشاش ئوقۇتۇشى ، ھەربىيلەرگە ئوخشاش باشقۇرۇلۇشى ۋە تۈرمىگە ئوخشاش قوغدىلىشى كېرەك» ۋە «ئالدى بىلەن ئۇلارنىڭ نەسەبىنى بۇزۇشى ، يىلتىزىنى بۇزۇشى ، ئالاقىسىنى بۇزۇشى ۋە بۇزۇشى كېرەك» دېيىلگەن. ئۇلارنىڭ كېلىپ چىقىشى ». تاراتقۇلار خەۋەر قىلغان ئىچكى ھۆججەتتە بايان قىلىنغان بۇ سوغۇققان سۆزلەر پەقەت بېيجىڭنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان قاتتىق سىياسىتىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ.
پۈتكۈل رايون ماركىلىق. جازا مەدەنىيەت ۋە كوللىكتىپ. تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتقان 3 مىليوندىن ئارتۇق ئادەم ھېچقانداق جىنايەت بىلەن ئەيىبلەنمەيدۇ. ناھىيە ، رايون ۋە مەھەللە نورمىلارنى تولدۇرماقتا. جۇڭگو بارلىق سىياسىي قارشىلىقنى «ئىسلام تېرورلۇق» دەپ سۈپەتلىدى ، ھەمدە بۇ باھانە بىلەن DNA توپلاش ، ھەممە يەرنى قاپلىغان كامېرا ، چىراي پەرقلەندۈرۈش يۇمشاق دېتالى ، ھەر بىر بۇلۇڭدىكى ساقچى تەكشۈرۈش پونكىتى ، ماشىنىلاردىكى GPS ئىز قوغلاش ئۈسكۈنىسى ۋە ھەر بىرسىنىڭ QR كودى ئۈستىگە قۇرۇلغان كۆزىتىش ھالىتىنى تەرەققىي قىلدۇردى. ئۆي.
ئۇيغۇر خەلقى
شەرقىي تۈركىستان تۈرك تىلىدا سۆزلىشىدىغان ئۇيغۇرلار ۋە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى قازاقىستان ، قىرغىزىستان ، ئۆزبېك ، تاتار ۋە تاجىكلارنىڭ ئانا يۇرتى.
2010-يىلدىكى جۇڭگونىڭ ئەڭ يېڭى نوپۇس تەكشۈرۈش نەتىجىسىگە قارىغاندا ، شەرقىي تۈركىستاننىڭ ھازىرقى نوپۇسى 21 مىليون 810 مىڭ بولۇپ ، بۇنىڭ ئىچىدە 8 مىليون 750 مىڭ مىللىي خەنزۇ (% 40،1) شەرقىي تۈركىستانغا قانۇنسىز ئولتۇراقلاشقان. 1949-يىلدىن كېيىن (خەنزۇ مىللىتى 1949-يىلى 200،000 ئىدى). ئۇيغۇرلار ئاز دېگەندە 12 مىليون نوپۇسنى تەشكىل قىلىدۇ. قانداقلا بولمىسۇن ، ئۇيغۇر مەنبەلىرى ئۇيغۇرلارنىڭ ھەقىقىي نوپۇسىنى 20 مىليون ئەتراپىدا دەپ كۆرسەتتى.
تارىختىن بۇيان ئۇيغۇر ۋە باشقا يەرلىك خەلقلەرنىڭ ئەجدادلىرى قۇرغان مۇستەقىل دۆلەتلەر شەرقىي تۈركىستان زېمىنىدا روناق تاپقان ۋە گۈللەنگەن. رىۋايەتلەردىكى يىپەك يولىنىڭ بىر بۆلىكىگە جايلاشقان ئۇيغۇرلار شەرق بىلەن غەربنىڭ مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشىدا موھىم رول ئويناپ ، ئۆزىگە خاس مەدەنىيەت ۋە مەدەنىيەتنى تەرەققىي قىلدۇردى.
ئۇلارنىڭ دەسلەپكى تارىخىدا ، ئۇيغۇرلار ئوتتۇرا ئاسىيادىكى باشقا تۈرك خەلقلىرىنىڭ كۆپىنچىسىگە ئوخشاش شامان دىنى ، مانى دىنى ۋە بۇددا دىنىغا ئېتىقاد قىلغان. مىلادىيە 1-ئەسىردىن باشلاپ ئىسلام دىنى كەلگەنگە قەدەر ، شەرقىي تۈركىستان بۇددىزم مەدەنىيىتىنىڭ چوڭ مەركەزلىرىنىڭ بىرىگە ئايلانغان.
ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلىش 9-ئەسىرنىڭ بېشىدا ئۇيغۇرلار بىلەن مۇسۇلمانلار ئوتتۇرىسىدىكى ئالاقە باشلانغاندىن كېيىن باشلانغان. قاراخانىدىن پادىشاھلىرى ھۆكۈمرانلىق قىلغان مەزگىلدە ، ئۇيغۇر جەمئىيىتىنىڭ ئىسلاملىشىشى تېزلەشتى. قاراخادىن پادىشاھلىقىنىڭ پايتەختى قەشقەر ناھايىتى تېزلا ئىسلام دىنىنىڭ ئاساسلىق ئۆگىنىش مەركەزلىرىنىڭ بىرىگە ئايلاندى. ئىسلام دىنىي ئورگانلىرىنىڭ ئىلغار مەدەنىيەتنى قوغلىشىشىغا ئەگىشىپ ، سەنئەت ، ئىلىم-پەن ، مۇزىكا ۋە ئەدەبىيات جۇش ئۇرۇپ راۋاجلاندى. بۇ دەۋردە دۇنياغا داڭلىق يۈزلىگەن ئۇيغۇر ئالىملىرى بارلىققا كەلدى. مىڭلىغان قىممەتلىك كىتابلار يېزىلغان. بۇ ئەسەرلەر ئىچىدە ئۇيغۇر ئالىمى يۈسۈپ ھاجىپنىڭ «كۇتادكۇ بىلىگ» («بەخت بىلىملىرى» ، 1069-1070) ناملىق كىتابى ۋە مەھمۇد كەشگارنىڭ «دىۋان-لۇگات-تۈرك» (تۈرك تىلى لۇغىتى) ناملىق كىتابى ئەڭ تەسىر كۈچكە ئىگە.
تىل
ئۇيغۇر ، ئىلگىرى شەرقىي تۈركىي دەپ ئاتالغان ، شەرقىي تۈركىستاندا ئاساسلىقى ئۇيغۇر مىللىتى سۆزلەيدىغان تۈرك تىلى. ئۇنىڭ شەرقىي تۈركىستاندا 20 مىليون ئەتراپىدا سۆزلىگۈچىسى بار ، قازاقىستان ، قىرغىزىستان ، ئۆزبېكىستان ۋە ئافغانىستان ، ئالبانىيە ، ئاۋىستىرالىيە ، ئاۋىستىرىيە ، بېلگىيە ، كانادا ، دانىيە ، فىنلاندىيە ، فرانسىيە ، گېرمانىيە ، موڭغۇلىيەدىكى تەخمىنەن بىر مىليون كىشى سۆزلەيدۇ. ، ھازىر ، گوللاندىيە ، پاكىستان ، سەئۇدى ئەرەبىستان ، شىۋىتسىيە ، شىۋىتسارىيە ، تاجىكىستان ، تۈركىيە ، ئەنگىلىيە ، ئامېرىكا ۋە مىسىر.
باشقا نۇرغۇن تۈرك تىللىرىغا ئوخشاش ، ئۇيغۇرچە سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ماسلىشىشى ۋە توپلىنىشىنى كۆرسىتىدۇ ، ئىسىم سىنىپى ياكى گرامماتىكىلىق جىنسى كەمچىل ، ھەمدە تېما ئوبيېكتى پېئىل سۆز تەرتىپى بىلەن سول شاخ تىلى.
تۈرگە ئايرىش
ئۇيغۇر تىلى تۈرك تىلى ئائىلىسىنىڭ ئۇيغۇر ياكى شەرقىي جەنۇب گۇرۇپپىسىغا تەۋە ، بۇ تالاش-تارتىشتا ئالتاي تىلى ئائىلىسىنىڭ تارمىقى. ئۇنىڭ بىلەن ئەڭ زىچ مۇناسىۋەتلىك تىللار ئۆزبېك ، ئىلى تۈركىي ۋە ئاينى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بەزى تىلشۇناسلار تۈرك تىللىرىنى چوڭ ئالتاي تىلى ئائىلىسىنىڭ بىر قىسمى دەپ قارايدۇ ، ئەمما بەزىلەر بۇ قاراشنى ئىسپاتلايدىغان يېتەرلىك پاكىت يوق دەپ قارايدۇ.
ئۇيغۇرنىڭ دەسلەپكى تىلشۇناسلىق تەتقىقاتى جۇلىيۇس كلاپروتنىڭ 1812-يىلدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تىلى ۋە يېزىقى توغرىسىدىكى ماقالىسىنى ئىسھاق جاكوب شىمىت تالاش-تارتىش قىلغان. بۇ دەۋردە ، كلاپروت ئۇيغۇرنىڭ تۈرك تىلى ئىكەنلىكىنى توغرا ئوتتۇرىغا قويدى ، شىمىت بولسا ئۇيغۇرنى تاڭگۇت تىلى دەپ تۈرگە ئايرىش كېرەك دەپ قارىدى.
تارىخ
كونا ئۇيغۇر ياكى كونا تۈرك تىلى 7-ئەسىردىن 13-ئەسىرگىچە موڭغۇلىيە ۋە ئۇيغۇرستان / شەرقىي تۈركىستان رايونىدا قوللىنىلغان ، بولۇپمۇ ئورخون يېزىقى ۋە تۇرپان تېكىستلىرىدە قەدىمكى تۈرك تىلى. . ئۇ ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ۋە ئۆزبېك تىللىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان تىللار ئائىلىسى شەرقىي جەنۇب تۈرك ياكى ئۇيغۇر-چاغتاينىڭ بىۋاسىتە ئەجدادى. بۇنىڭغا سېلىشتۇرغاندا ، يۇگۇر گەرچە جۇغراپىيىلىك يېقىن بولسىمۇ ، سىبىرىيەدىكى شەرقىي شىمال تۈرك تىلى بىلەن تېخىمۇ زىچ مۇناسىۋەتلىك.
11-ئەسىردە ، ھازىر شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى دەپ ئاتالغان رايوندا قەشقەردىن كەلگەن مەھمۇد ئەل كەشگارى (مەمۇد كەشقېرى) تۈرك تىللىرى ئالىمى نەشر قىلىنغان. تۇنجى تۈرك تىلى لۇغىتى ۋە ئۇنىڭ «تۈرك دىئالېكتلىرى توپلىمى» (Divān-ul Lughat-ul Turk) بىلەن نۇرغۇن تۈرك تىللىرىنىڭ جۇغراپىيىلىك تارقىلىشىنىڭ تەسۋىرى.
كونا ئۇيغۇر 13-ئەسىردىن كېيىن پارس-ئەرەبلەرنىڭ تەسىرى بىلەن تەرەققىي قىلىپ ، چاگاتاي تىلىغا تەرەققىي قىلغان ، ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىغىچە قوللىنىلغان ئەدەبىي تىل. چاغاتاي يوقىلىپ كەتكەندىن كېيىن ، ئۇيغۇر ۋە ئۆزبېكلەرنىڭ ئۆلچەملىك نۇسخىلىرى چاغاتاي تىللىق رايوندىكى دىئالېكتلاردىن تەرەققىي قىلىپ ، چاغاتاينىڭ تەسىرىنى كۆرسەتكەن. ئۇيغۇر تىلى بۈگۈنكى كۈندە نۇرغۇن پارسچە قەرز سۆزلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان چاغاتاينىڭ نەتىجىسىدە پارسلارنىڭ خېلى زور تەسىرىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. ھازىرقى زامان ئۇيغۇرلىرى شەرقىي تۈركىستاندىكى ئۇرۇمچى تەلەپپۇزىنى ئۆزىنىڭ ئۆلچىمى قىلىپ ئىشلىتىدۇ ، بۇنىڭغا ئوخشاش ئىلى تەلەپپۇزى سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدا قوللىنىلىدۇ. روسىيە مەنبەلەردە غۇلجا (ئىلى قازاقى ئاپتونوم ئوبلاستى) نىڭ مەركىزى تەلەپپۇزى زامانىۋى ئۆلچەملىك ئۇيغۇرلارنىڭ تەلەپپۇز ئۆلچىمى دەپ كۆرسىتىلدى. جېتسۇ ۋە فېرگانا ئۇيغۇرلىرىنىڭ مۇشۇنىڭغا ئوخشاش تەلەپپۇزى ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلەتلىرىدە ياشايدىغان ئۇيغۇرلارغا نىسبەتەن ئۆلچەملىك ھېسابلىنىدۇ.
مەدەنىيەت
19-ئەسىرنىڭ ئاخىرى ۋە 20-ئەسىرنىڭ ئالدىنقى ئون يىللىرىغىچە ، شەرقىي تۈركىستاننىڭ يىپەك يولى رايونىغا ئېلىپ بېرىلغان ئىلمىي ۋە ئارخولوگىيەلىك ئېكىسپېدىتسىيەچىلەر نۇرغۇنلىغان ئۆڭكۈر بۇتخانىلىرى ، موناستىر خارابىلىرى ، تام رەسىملىرى ، شۇنداقلا قىممەتلىك مىنۇئاتلار ، كىتاب ۋە ھۆججەتلەرنى بايقىدى. . ياۋروپا ، ئامېرىكا ، ھەتتا ياپونىيىدىن كەلگەن تەتقىقاتچىلار ئۇ يەردىن تېپىلغان سەنئەت خەزىنىسىدىن ھەيران قالدى ، ئۇزۇن ئۆتمەي ئۇلارنىڭ دوكلاتلىرى دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى قىزىققۇچىلارنىڭ دىققىتىنى قوزغىدى. ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ بۇ يادىكارلىقلىرى بۈگۈنكى بېرلىن ، لوندون ، پارىژ ، توكيو ، سانت پېتىربۇرگ ۋە يېڭى دېھلىدىكى مۇزېيلاردىكى ئاساسلىق توپلاملارنى تەشكىل قىلىدۇ. شەرقىي تۈركىستاندا بايقالغان قوليازمىلار ۋە ھۆججەتلەر ئۇيغۇرلار قولغا كەلتۈرگەن مەدەنىيەتنىڭ ئىنتايىن يۇقىرى دەرىجىسىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. مىڭ يىلدىن كۆپرەك ۋاقىت ئوتتۇرا ئاسىيادا ھۆكۈمرانلىق قىلغان بۇ ئۇيغۇر كۈچ ، ئابرۇي ۋە مەدەنىيەت ، مانجۇلار ۋەتىنىگە تاجاۋۇز قىلغاندىن كېيىن ، كەسكىن زاۋاللىققا يۈزلەندى.